Licht is nooit zomaar licht. Voor Dimitri Saddi, oprichter van PSLab, is het een taal waarmee je verhalen vertelt.

Licht als dialoog.

Wie voor het eerst een ruimte betreedt die door PSLab is verlicht, merkt het meteen. Soms lijkt het licht uit het niets te komen: een vloeiende gloed zonder zichtbare bron. Soms is het juist het armatuur zelf dat de aandacht trekt, een handgeblazen bol die gloeit als een kunstwerk. In beide gevallen gaat het niet om de lamp als object, maar om de ervaring die het licht oproept.

Geen product, maar proces. Die benadering loopt als een rode draad door het werk van PSLab. Het bedrijf ontwikkelt armaturen en lichtsystemen, maar zelden zul je ze zichzelf een lampenfabrikant horen noemen. “We hebben geen catalogus,” legt Taco uit, die ons in de studio in de nieuwe studio in Amsterdam ontvangt. “We beginnen nooit met een product. Alles start bij het project, bij de context en de mensen. Het lichtplan groeit vanuit een gesprek. Het product volgt pas daarna.”

Dat gesprek is vaak verrassend persoonlijk. Voor Dimitri is licht intiem. “Iedereen heeft een eigen relatie met licht,” zegt hij. “Sommige mensen zijn insomniac en hebben ’s nachts juist een zacht licht nodig. Anderen zijn claustrofobisch en voelen zich ongemakkelijk in volledige duisternis. Mensen van mijn generatie, die de oorlog in Libanon hebben meegemaakt, slapen vaak liever niet in totale donkerte. Licht is nooit neutraal: het raakt aan gewoontes, herinneringen en emoties. Daarom is elk ontwerp altijd een vertaling van iemands leven.”

Tekenen met licht

In de Amsterdamse studio demonstreert Taco hoe dat werkt. Hij toont een kleine zwarte cilinder. Binnenin zit de lichtbron, diep verborgen achter lenzen en filters. “De bron zelf is altijd agressief,” legt hij uit. “Wij verbergen die, zodat je hem niet ziet. Wat je wel ervaart, is het aangelichte onderwerp en de reflectie ervan in de ruimte.”

Met filters en lenzen wordt het licht een penseel. Een ronde spot verandert met een elliptische lens in een horizontale lijn die drie schilderijen tegelijk uitlicht. Een bundel kan smal en fel zijn, of juist breed en zacht. “Het is eigenlijk tekenen met licht,” zegt An. “Elke ruimte vraagt om een eigen ritme.”

Die ritmiek kan heel concreet worden. In een huis aan het Vondelpark wilden bewoners niet zichtbaar zijn voor voorbijgangers in het park. Gordijnen waren te zwaar, dus bedacht PSLab een subtielere oplossing: een wallwasher die de achterwand verlicht, gecombineerd met een intieme bundel boven de eettafel. Voorbijgangers zagen slechts schaduwfiguren. Binnen voelde de ruimte warm en privé.

In restaurant Flore draait alles om het eten. “Boven de tafels gebruiken we twee spots,” vertelt Taco. “Een smalle bundel precies op het bord, en een bredere, zachtere bundel voor het gezicht. Zo sprankelt het gerecht, zonder dat je buurman in hard licht zit.” An vult aan: “We werken altijd met een extreem hoge kleurweergave, zodat ingrediënten fris en natuurlijk ogen.”

In de keuken zorgde een stretch ceiling voor egaal, diffuus licht om te koken. Maar om het niet klinisch te maken integreerde PS Lab extra accentspots in het maatwerk, zodat er naast het werklicht gericht schaduw, diepte en focus ontstaat. Het resultaat: functioneel licht voor het team, en tegelijk een warme, leesbare sfeer voor de gast.

Voor Dimitri is de slaapkamer een goed voorbeeld van hoe intiem licht kan zijn. “We brengen er allemaal uren door, maar de stemming is nooit dezelfde. Op een winterochtend om vijf uur heb je een ander licht nodig dan vlak voor het slapengaan. Kom je laat thuis van een diner, dan is je energie totaal anders dan wanneer je uit je werk binnenkomt. Soms zoek je intimiteit, soms helderheid. Eén ruimte, maar vier totaal verschillende scenario’s. Licht moet dat ritme volgen.”

Hij vergelijkt het met koken. “Je kunt geen maaltijd bereiden zonder te weten wie er aan tafel zit. Hun voorkeuren, hun smaken, hun rituelen. Zo is het ook met licht. Het is pas goed als het voelt alsof het voor jou gemaakt is.”

Het driegesprek

Een goed lichtplan ontstaat nooit in isolatie. Dimitri omschrijft het proces als een driegesprek tussen de architect, de klant en PSLab. “De architect vertaalt de wensen en gewoontes van de bewoners naar een ruimte,” legt hij uit. “Wij voegen daar de lichtlaag aan toe. En de klant zelf, met zijn eigen ritme en gevoeligheden, is onmisbaar in dat gesprek.”

Om dat gesprek tastbaar te maken, bouwt PSLab regelmatig maquettes of testopstellingen in hun studio’s. Voor de studio in Londen, ontworpen in samenwerking met het Britse kunstenaarsduo JamesPlumb, werd een schaalmodel gebouwd waarin muren en meubels konden worden verschoven om de effecten van licht te testen. En voor de verbouwing van de studio in Parijs werd in Beiroet zelfs een 1-op-1 maquette gebouwd, omdat de werkelijke locatie nog in ruwbouw stond. “Dat is geen luxe,” zegt Dimitri. “Je kunt licht niet beoordelen op een plattegrond. Je moet het voelen, zien, samen ervaren.”

Vandaag de dag heeft PSLab studio’s in Amsterdam, Antwerpen, Parijs, Londen, Bologna en Berlijn, met Beiroet als kloppend hart. Elke plek fungeert als laboratorium: een ruimte waar dialoog en experiment centraal staan, en waar ideeën worden getest en verfijnd voordat ze hun weg vinden naar projecten over de hele wereld.

Het resultaat van dat driegesprek is altijd uniek. “Je kan licht niet anoniem ontwerpen,” besluit Dimitri. “Hoe meer we praten en luisteren, hoe specifieker en persoonlijker het wordt. En dat is precies waar we voor staan: licht dat niet generiek is, maar een directe vertaling van iemands leven.”

De driehoek – optiek, product, project

Dimitri: “We werken altijd op het snijvlak van drie disciplines: optisch ontwerp, het product (het armatuur) en het project (de ruimte en de mens). Voor het optische ontwerp werken we samen met onze partner Optical Design Unit in Oostenrijk. Dat is de pure fysica: de bron, de lens, de filters — de ‘engine’ van het licht. Het product is de structuur die die optiek draagt en aansluit op de architectuur. En het project is de ruimte zelf: hoe ze gebruikt wordt, door wie en met welk ritme.”

“Je kunt het zien als macro en micro,” vervolgt hij. “De ruimte is macro; daar komt de vraag vandaan. De optiek is micro; die bepaalt wat het licht precies moet doen. Het product verbindt die twee: het maakt het optische principe bouwbaar en passend in de context.”
“Soms begint een traject bij een ruimtelijke vraag — een keuken, een gang, een slaapkamer — en gaan we zoeken naar de juiste optiek. Soms start het bij een optische noodzaak — een smalle bundel die toch zacht moet voelen — en ontwikkelen we het juiste product. Die drie lijnen lopen altijd parallel.”

Reflectie als essentie

Naast die driehoek benadrukt Dimitri nog iets dat het werk steeds meer heeft gevormd: licht bestaat bij de gratie van reflectie. “Licht is eigenlijk reflectie van een oppervlakte,” zegt hij. “Het werd voor mij interessanter om naar de kleur van de muren te kijken, of hoe monochromatisch de ruimte is. Je kunt licht niet isoleren van de context — zonder reflectie bestaat het niet. Het is als vissen en water: je kunt ze niet van elkaar scheiden.”

Die overtuiging – dat licht nooit los kan worden gezien van de context – komt voort uit Dimitri’s persoonlijke geschiedenis. “Ik was vijf toen de burgeroorlog begon in 1975,” vertelt hij. “We vertrokken, maar in de jaren negentig keerden we terug. Het voelde vreemd: je kende het land nauwelijks, maar de taal en de geuren verbonden je meteen met je oorsprong. Die terugkeer was ongelooflijk.”
In 1994 begon hij met zijn familie een bedrijf dat Europese merken in Libanon vertegenwoordigde. “We waren distributeur van high-end verlichting. Maar ik merkte: dat is eindig. Je bent de stem van een ander merk, niet je eigen stem. Zodra internet kwam, verloor die rol zijn waarde. Ik wilde onafhankelijk zijn.” Begin jaren 2000 brak hij met alle merken. “Ik schreef iedereen een brief: bedankt, maar ik stop. Want zolang ik verbonden was, kon ik niet vliegen. Het was pijnlijk, maar noodzakelijk.”
Vanaf dat moment besloot hij niet te concurreren met producten, maar met creativiteit. “We laten nooit iets kant-en-klaar zien. Het product is een ingrediënt, geen doel. Het project en de dialoog komen altijd eerst.”

Licht als communicatie

Voor Dimitri is licht uiteindelijk een vorm van communicatie. “We zijn geen productbedrijf, we zijn een communicatiebedrijf,” zegt hij. “Alles wat we doen, draait om dialoog. Met architecten, bewoners, chefs. Het ontwerp ontstaat in interactie. Hoe meer we praten en luisteren, hoe specifieker en persoonlijker de oplossing.”
Hij haalt een vroeg voorbeeld aan: de showroom. “Als een klant binnenliep, volgde ik hem langs de producten. Hij bepaalde de route, ik reageerde. Dat werkte niet. Je moet samen praten over het project, over hoe iemand leeft. Daarom laten we in onze eigen studio’s liever zien wat licht kan doen, dan producten op een rij te zetten.” Die overtuiging zie je terug in hun communicatie. Op de website en Instagram vind je nauwelijks projectfoto’s. “Dat zijn de projecten van architecten, niet van ons,” zegt Dimitri. “Wij laten liever het proces zien: de modellen, de prototypes, de momenten van dialoog. Dáár herken je ons in.”

Veerkracht en toekomst

Het kloppend hart van PSLab ligt nog steeds in Beiroet, waar ook vandaag de basis van het bedrijf is. Wereldwijd werken er zo’n 230 mensen bij PSLab. Zelfs in uitdagende omstandigheden blijft de fabriek autonoom draaien.  “We werken elke dag door, zelfs met stroomuitval,” vertelt Dimitri. “Er is een enorme energie en veerkracht in het team.”
Wat hij vooral wil benadrukken, is dat PSLab nooit een productbedrijf is geweest. “Het product is een ingrediënt, nooit het doel. Het belangrijkste is de dialoog en de context. Soms verdwijnt de bron volledig, soms mag ze juist schitteren. Maar altijd gaat het om wat het licht doet met de ruimte en de mensen erin.”